قمر در عقرب یک اصطلاح نجومی و مذهبی است که به زمان خاصی اشاره دارد که ماه در صورت فلکی یا برج فلکی عقرب قرار می‌گیرد. به زبان ساده، قمر در عقرب یعنی هنگامی که کره ماه در مسیر حرکتی خود، در بخشی از آسمان واقع شود که مربوط به برج عقرب (کژدم) است. این پدیده از دیرباز در فرهنگ سنتی به عنوان زمانی نحس شناخته شده و درباره آن توصیه شده که در آن، از انجام برخی کارهای مهم خودداری شود. در روایات اسلامی نیز آمده است: «هر کس هنگام قمر در عقرب ازدواج کند یا سفر برود، روی خیر و نیکی نخواهد دید». به همین دلیل بسیاری از افراد در تصمیم‌گیری‌های مهم زندگی خود – مانند ازدواج، مسافرت یا آغاز کسب‌وکار – به تقویم مراجعه می‌کنند تا از همزمان نشدن با این دوران اجتناب کنند. در این مقاله به طور کامل توضیح می‌دهیم که قمر در عقرب دقیقا چیست، مبنای علمی و فقهی آن کدام است، جدول دقیق زمان‌های قمر در عقرب سال‌های ۱۴۰۴ و ۱۴۰۵ را ارائه می‌کنیم، فهرست کارهای مکروه (نامناسب) در این زمان را برمی‌شمریم و راه‌های رفع تاثیرات منفی آن (از نگاه دین) را بیان می‌کنیم. همچنین به سوالات متداول پاسخ داده و نگاهی روانشناختی و اجتماعی به میزان توجه مردم به این موضوع خواهیم داشت. با ما همراه باشید تا با دیدی متعادل و همراه با توکل بر خدا، این پدیده را بهتر بشناسید.

قمر در عقرب به زبان ساده: تعریف علمی و نجومی

پدیده‌ای نجومی، نه امر ماورایی

از منظر علم نجوم، قمر در عقرب صرفاً یک وضعیت نجومی طبیعی است. ماه در طی هر ماه قمری (حدود ۲۹٫۵ روز) یک دور کامل به دور زمین می‌چرخد و در این مسیر از مقابل ۱۲ صورت فلکی اصلی منطقه‌البروج عبور می‌کند. یکی از این صورت‌ها، صورت فلکی عقرب (کژدم) نام دارد. عقرب هم یک صورت فلکی (مجموعه‌ای از ستارگان در شکل عقرب) در آسمان است و هم نام یکی از برج‌های فلکی دوازده‌گانه یا همان نشانه‌های منطقه‌البروج است. وقتی ماه در آسمان به ناحیه این صورت فلکی می‌رسد، اصطلاحاً می‌گویند «قمر وارد عقرب شد» و تا زمانی که از آن ناحیه خارج نشده، ماه در عقرب قرار دارد. مدت زمانی که ماه در هر کدام از این ۱۲ برج می‌ماند حدود ۲ روز و ۱۰ ساعت و ۴۸ دقیقه (تقریباً ۲٫۵ روز) است. پس قمر در عقرب نیز معمولاً دو تا سه روز طول می‌کشد و این اتفاق در هر ماه قمری یک‌بار رخ می‌دهد. بنابراین از دید علمی، این فقط یک حالت قرارگیری ماه نسبت به زمین و صورت‌های فلکی است و به خودی خود هیچ تاثیر فیزیکی خاص یا نیروی ماورایی بر زندگی انسان ندارد. اعتقاد به نحسی یا شومی این حالت بیشتر جنبه‌ی فرهنگی و سنتی دارد که ریشه در باورهای قدیم بشر درباره تأثیر اجرام آسمانی بر سرنوشت انسان دارد.

تفاوت بین برج فلکی و صورت فلکی عقرب

نکته‌ی مهمی که گاهی باعث سردرگمی می‌شود، تفاوت میان برج عقرب و صورت فلکی عقرب است. در قدیم، منجمان مسیر حرکت سالانه خورشید، ماه و سیارات را در آسمان به ۱۲ بخش مساوی ۳۰ درجه‌ای تقسیم کرده و هر بخش را یک برج فلکی (Zodiac) نام‌گذاری کردند. نام هر برج نیز بر اساس صورت فلکی همان حوالی انتخاب شد؛ مثلاً برج هشتم را چون در نزدیکی مجموعه ستارگان به شکل کژدم قرار داشت، برج عقرب نامیدند. اما با گذشت قرن‌ها به دلیل حرکت تقدیمی زمین، موقعیت صورت‌های فلکی نسبت به این تقسیم‌بندی ۱۲گانه کمی جابجا شده است. به عبارت دیگر امروزه صورت فلکی عقرب دقیقاً منطبق بر برج فلکی عقرب نیست و حدود ۲۸ درجه (تقریباً نزدیک به یک برج کامل) اختلاف دارند. نتیجه این است که ماه وقتی مثلاً ۲٫۵ روز در برج عقرب باشد، ممکن است حدود ۲ روز بعدش در صورت فلکی عقرب قرار بگیرد. این تفاوت باعث بروز دو دیدگاه در میان اهل فن شده است که در بخش فقهی بیشتر توضیح خواهیم داد: برخی معتقدند مراد از قمر در عقرب همان حضور ماه در برج عقرب (بخش هشتم منطقه‌البروج) است، در حالی که برخی دیگر مراد را قرار گرفتن ماه در صورت فلکی عقرب واقعی در آسمان می‌دانند. در هر صورت، در محاسبات نجومی امروز، بیشتر تقویم‌های نجومی مبنای تعیین قمر در عقرب را همان برج فلکی عقرب قرار می‌دهند، چرا که این تقسیم‌بندی هندسی ثابتی است. به عنوان مثال، در سال‌های اخیر مرکز نجومی وابسته به دفتر مراجع تقلید (مانند دفتر آیت‌الله سیستانی) نیز زمان ورود و خروج ماه به برج عقرب را به طور دقیق محاسبه و منتشر می‌کند. در ادامه مقاله، جدول زمان‌بندی ارائه‌شده نیز بر اساس برج عقرب تنظیم شده است. (البته برای احتیاط، برخی توصیه می‌کنند که بازه‌های هر دو را در نظر بگیرید که کمی طولانی‌تر می‌شود).

مدت زمان و تناوب وقوع قمر در عقرب

همان‌طور که اشاره شد، ماه هر بار که به بخش عقرب در آسمان می‌رسد حدود ۲ تا ۲٫۵ روز در آن ناحیه می‌ماند. این اتفاق در هر ماه قمری دقیقاً یک بار رخ می‌دهد. بنابراین در یک سال شمسی معمولاً ۱۲ بار (و گاهی ۱۳ بار) قمر در عقرب اتفاق می‌افتد؛ چرا که سال شمسی حدود 11 روز بلندتر از 12 ماه قمری است و این اختلاف تجمعی ممکن است باعث شود در چارچوب یک سال خورشیدی گاهی 13 دوره قمر در عقرب بگنجد. نکته دیگر این است که زمان وقوع آن در هر ماه قمری ثابت نیست و می‌تواند در شب یا روز باشد. مثلاً در برخی ماه‌ها ممکن است قمر در عقرب در ساعات شب باشد و قابل مشاهده (البته ماه در نزدیکی صورت عقرب دیده می‌شود) و در برخی ماه‌های دیگر این دوره به طور کامل در روز اتفاق بیفتد و ما چیزی در آسمان نبینیم. به طور کلی تقویم‌های نجومی این زمان‌ها را بر حسب تاریخ و ساعت محلی محاسبه می‌کنند. در بخش جدول زمانی، زمان‌های دقیق شروع و پایان قمر در عقرب برای سال‌های ۱۴۰۴ و ۱۴۰۵ (بر اساس ساعت رسمی ایران) ذکر شده که می‌توانید به آنها مراجعه کنید.

قمر در عقرب در روایات اسلامی و دیدگاه فقها

مستندات روایی معتبر

بحث قمر در عقرب تنها یک باور مردمی نیست، بلکه ریشه در احادیث اسلامی دارد. روایتی معروف از امام جعفر صادق (ع) در کتاب کافی نقل شده است که فرمودند: «مَنْ سَافَرَ أَوْ تَزَوَّجَ وَ الْقَمَرُ فِی الْعَقْرَبِ لَمْ یَرَ الْحُسْنَى»؛ یعنی «هر کس هنگامی که ماه در عقرب است سفر کند یا ازدواج نماید، خیری نخواهد دید». همچنین در حدیثی از امام رضا (ع) آمده که از ازدواج کردن در زمان قمر در عقرب نهی کرده و همان حدیث امام صادق را با تاکید بیشتر بازگو فرموده‌اند که «کسی که در آن هنگام ازدواج کند، هرگز خیری نخواهد دید». این روایات در منابع معتبر شیعه (مانند کافی، جلد ۸، ص ۲۷۵) ثبت شده‌اند. البته باید توجه داشت که این احادیث بیان‌گر کراهت و پیامد منفی معنوی چنین اقداماتی است، نه این که لزوماً اتفاق شومی به صورت حتمی رخ دهد. در واقع لحن روایت هشداردهنده است تا مومنان از این کار در آن زمان پرهیز کنند و دچار آسیب احتمالی نشوند.

دیدگاه فقهای بزرگ شیعه

عالمان فقه بر اساس همین روایات، در کتب فقهی احکامی را بیان کرده‌اند. نکته مهم اختلافی همان‌طور که پیش‌تر گفتیم، این است که مراد از «قمر در عقرب» از دید فقیهان کدام حالت است: برج عقرب یا صورت فلکی عقرب؟ اکثر فقهای متقدم، از جمله شیخ بهائی، ملا احمد نراقی، فاضل هندی و شهید ثانی معتقدند که ملاک، برج عقرب (هشتمین برج فلکی) است. در مقابل، فقهایی همچون صاحب جواهر (آیت‌الله محمدحسن نجفی) تصریح کرده‌اند که منظور از قمر در عقرب، صورت فلکی عقرب (منزل عقرب) می‌باشد. برخی دیگر از مراجع نیز جانب احتیاط را گرفته و توصیه کرده‌اند در بازه زمانی هر دو (حدود چهار تا پنج روز) از انجام امور مورد نهی پرهیز شود. برای نمونه، مرحوم علامه حسن‌زاده آملی – که خود از دانشمندان علم نجوم و تقویم بودند – نظرشان این بود که قول معتبرتر همان صورت فلکی است، اما احتیاط آن است که در هر دو حالت از ازدواج و مسافرت اجتناب شود و ترک این احتیاط را شایسته نمی‌دانستند. جالب است بدانید سید محمدکاظم یزدی (صاحب کتاب عروة الوثقی) نیز در حاشیه مباحث خود اشاره کرده که بهتر است انسان حدود این دو زمان را رعایت کند و ازدواج را در آن دوره انجام ندهد. با این حال، از نظر فقهی بسیاری از مراجع معاصر در رساله‌ها تصریح کرده‌اند که ملاک را همان برج عقرب می‌گیرند و بر اساس آن تقویم‌ها را تنظیم می‌کنند (نمونه‌اش فتوای آیت‌الله سیستانی که در رساله ایشان آمده: «اجرای عقد ازدواج در زمانی که ماه در برج عقرب باشد کراهت دارد»). پس می‌توان گفت برای مقلدان مراجع، ملاک عمل همان زمان‌های منطبق بر محاسبات نجومی برج عقرب است.

نکته مهم دیگر، ماهیت حکم قمر در عقرب در فقه است. تمامی فقها تصریح کرده‌اند که انجام کارهایی مانند عقد ازدواج یا سفر در این زمان «مکروه» است، نه اینکه حرام باشد. مکروه یعنی بهتر است ترک شود ولی اگر کسی انجام داد مرتکب گناه نشده است. در کتاب‌های فقهی معتبر آمده که اقدام به ازدواج، مسافرت یا حتی اقدام به بچه‌دار شدن در ایام قمر در عقرب کراهت دارد و بهتر است به روز دیگری موکول شود. فقهای بزرگی مانند شهید اول، شهید ثانی، صاحب جواهر و سید یزدی صراحتاً این امور را در زمان قمر در عقرب مکروه شمرده‌اند (برای مثال مراجعه کنید به: اللمعة الدمشقیة شهید اول ص ۱۷۳؛ مسالک الافهام شهید ثانی ج۷ ص۲۱؛ جواهر الکلام ج۲۹ ص۴۹؛ عروة الوثقی سید یزدی ج۲ ص۷۹۹). بنابراین روشن است که از دید دین، قمر در عقرب نه یک منع شرعی قطعی، بلکه یک توصیه احتیاطی است برای اینکه کارهای مهم خود را به زمانی موکول کنیم که از نظر روایی خالی از نحوست باشد.

کراهت دارد، نه حرمت!

تأکید بر این نکته برای آرامش خاطر مؤمنان ضروری است: انجام دادن کارها در زمان قمر در عقرب حرام نیست، بلکه مکروه (نامطلوب) است. یعنی اگر کسی در این ایام عقد ازدواج بخواند، مسافرت برود یا سایر کارهای نهی‌شده را انجام دهد، کار او صحیح و شرعی است و اثری در بطلان یا عدم مشروعیت آن نیست؛ فقط از نظر معنوی ممکن است برکت و خیر کمتری در آن کار ببیند. مثلا عقد ازدواجی که در این ایام خوانده شود شرعاً باطل نیست و زوجیت به درستی برقرار می‌شود، اما طبق روایت بهتر بود در زمان دیگری انجام می‌شد تا به سعادت نزدیک‌تر باشد. حتی در روایتی در کتاب کافی آمده شخصی به امام صادق (ع) عرض کرد که من آن‌قدر در نجوم وارد شده‌ام که تمام کارهایم را بر اساس سعد و نحس ایام تنظیم می‌کنم و اگر ببینم زمانی قمر در عقرب است، کارم را عقب می‌اندازم. امام صادق (ع) در پاسخ او را سرزنش کردند و فرمودند دیگر سراغ این محاسبات نرود و تمام کتاب‌های نجومی‌اش را نابود کند! این نشان می‌دهد که نباید دچار وسواس و خرافه در این موضوع شد. توصیه معصومین این بوده که اگر امکان دارد این امور در آن ایام انجام نشود (از باب رعایت یک احتیاط و ادب دینی)، ولی اگر ضرورت پیش آمد یا انجام شد، انسان با توکل بر خدا و دادن صدقه می‌تواند خود را از آسیب مصون بدارد. پس نباید احکام قمر در عقرب را سخت‌تر از آنچه هست جلوه داد یا آن را تبدیل به عاملی برای ترس و اضطراب بیش از حد کرد.

کارهای مکروه در زمان قمر در عقرب (لیست امور نهی‌شده)

طبق روایات و نظر علما، آغاز کردن برخی کارهای مهم در زمانی که ماه در عقرب قرار دارد کراهت دارد و بهتر است ترک شود. مهم‌ترین این امور مکروه عبارتند از:

توجه: انجام ندادن موارد فوق در ایام قمر در عقرب یک دستور واجب دینی نیست بلکه توصیه‌ای برای کسب خیر و برکت بیشتر است. اگر هم ناچار شدید یا بی‌اطلاع یکی از این کارها را در آن زمان انجام دادید، طبق فقه مرتکب حرامی نشده‌اید. در این صورت جای نگرانی شدید نیست؛ کافی است با صدقه دادن و دعا از خدا خیر بخواهید تا اثر آن کراهت برطرف شود. (در بخش راه‌های رفع کراهت در ادامه، این موضوع را شرح داده‌ایم.) مهم این است که انسان ایمان داشته باشد سرنوشت نهایی امور به دست خداوند مهربان است و این محاسبات زمانی فقط حکمت‌هایی است که ائمه برای راهنمایی ما بیان کرده‌اند؛ نباید پایه زندگی را صرفاً بر این حساب‌ها بنا کنیم و خدای ناکرده دچار وسواس و خرافات شویم.

راه‌های رفع کراهت قمر در عقرب: از نگرانی تا اقدام

حال اگر ناچار شدیم در زمان قمر در عقرب کاری را انجام دهیم یا ناخواسته چنین اتفاقی افتاد، چه کنیم؟ در معارف دینی علاوه بر نهی از این امور، راهکارهایی برای رفع اثرات منفی و نحوست احتمالی آن نیز ذکر شده است تا مؤمنین دچار نگرانی و اضطراب نشوند. مهم‌ترین توصیه‌ها عبارتند از:

توکل بر خدا؛ اصلی‌ترین و بنیادی‌ترین راهکار

اولین و مهم‌ترین راه این است که توکل خود را به خداوند تقویت کنیم. ایمان داشته باشیم که همه امور عالم به دست اوست و هیچ برگی بدون اذن او از درخت نمی‌افتد. اگر انسان کارش را به خدا بسپارد و از او خیر بخواهد، حتی در روز نحس نیز خداوند قادر است نحوست را به سعادت تبدیل کند. در واقع فلسفه بیان این مکروهات، امتحان توکل مؤمن است. قرار نیست ما برده ستارگان و ایام شویم؛ ما بنده خدا هستیم. پس اگر به هر دلیل در چنین زمانی اقدام مهمی کردیم، دل را به خدا بدهیم و از او خیر و برکت بطلبیم. پیامبر اسلام (ص) فرموده‌اند: «یَسْتَحَبُّ لِمَنْ خَافَ أَنْ یَخْرُجَ یَوْمَ الْإِثْنَیْنِ أَوْ فِی مِثْلِهِ مِنَ الْأَیَّامِ، أَنْ یَتَصَدَّقَ ثُمَّ یَخْرُجَ فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَى یَدْفَعُ بِالصَّدَقَةِ شَرَّ مَا یَخَافُهُ»؛ یعنی اگر کسی روز نامساعدی قصد خروج (برای سفر) داشت، صدقه بدهد و برود که خداوند با صدقه، شر آنچه از آن می‌ترسد را دفع می‌کند. پس اتکال به خداوند و یادآوری قدرت او، اولین سپر محافظ ما در برابر هر نحوستی است.

صدقه دادن در آغاز روز

یکی از مجرب‌ترین راه‌ها برای رفع نحسی ایام (نه فقط قمر در عقرب بلکه هر زمان نحس یا پرخطر) دادن صدقه است. صدقه بلا را دفع می‌کند و قضا و قدر را (اگر مقرون به مصلحت باشد) تغییر می‌دهد. بنابراین توصیه شده در همان ابتدای روزی که قمر در عقرب شروع می‌شود، مبلغی هرچند اندک را به نیازمندان انفاق کنیم یا به صندوق‌های صدقات بیندازیم. با این کار، به تعبیر روایات، نحوست آن روز از ما دور می‌شود؛ چنان‌که در حدیثی امام صادق (ع) فرمود: «تَصَدَّقْ وَ اخْرُجْ أَیَّ یَوْمٍ شِئْتَ» – صدقه بده و در هر روزی که خواستی (بدون ترس) به سفر برو. پس صدقه سپری است در برابر نگرانی‌ها. جالب است که حتی بسیاری از افراد غیرمذهبی نیز از سر تجربه، برای رفع بلا اقدام به کمک به خیریه‌ها می‌کنند. ما که معتقدیم، با نیت الهی این کار را انجام می‌دهیم تا هم به نیازمندی کمک شود و هم خداوند شر هر بدی را از ما دور کند.

خواندن دعاهای ویژه و آیات حفاظت‌بخش

دعا و ذکر، یاد خدا را در دل زنده می‌کند و از اضطراب می‌کاهد. علما برای ایام قمر در عقرب خواندن برخی ادعیه را سفارش کرده‌اند. یکی از ساده‌ترین اذکار، قرائت آیه‌الکرسی (آیات ۲۵۵ تا ۲۵۷ سوره بقره) است. آیه‌الکرسی دارای فضیلت بسیاری است و در احادیث آمده که خواندن آن بلایا را رفع می‌کند. می‌توان در شروع آن روز و حتی طی آن، آیه‌الکرسی را چند بار خواند و خود و کارمان را به خدا سپرد. علاوه بر آن، دعای حَوقَله سبعه نیز توصیه شده است. این دعا عبارتی است که هفت بار کلمه «لا حول و لا قوة الا بالله العلی العظیم» در آن ذکر شده و اثر عجیبی در رفع مشکلات دارد. طبق توصیه بعضی بزرگان، در روز آغاز قمر در عقرب ۳ مرتبه دعای حوقله سبعه خوانده شود تا اگر ناچار به انجام کار مهمی در آن ایام بودیم، نحوست از بین برود. متن کامل این دعا و شرح آن در مفاتیح یا منابع معتبر آمده است. علاوه بر این‌ها، خواندن سوره‌هایی مثل توحید، فلق و ناس و دمیدن به خود و اطرافیان، گفتن ۷۰ مرتبه ذکر «استغفرالله ربی و اتوب الیه» در طول آن چند روز، و توسل به ائمه اطهار (علیهم‌السلام) نیز از دیگر راه‌هایی است که مؤمنان برای آرامش قلب و رفع اثرات منفی انجام می‌دهند. البته همه این اعمال مستحب هستند و اصل همان طهارت نیت و توکل بر خداست که گفته شد.

جدول زمان‌بندی دقیق قمر در عقرب در سال ۱۴۰۴ (شمسی)

یکی از سوالات پرتکرار کاربران، تاریخ دقیق ایام قمر در عقرب در تقویم سال جاری و سال‌های آینده است. در ادامه، جدولی آورده‌ایم که زمان‌های ورود و خروج ماه به برج عقرب را برای سال ۱۴۰۴ هجری شمسی نشان می‌دهد. این جدول بر اساس محاسبات موسسه‌های نجومی معتبر (ساعت رسمی ایران) تنظیم شده و شامل تاریخ شمسی و ساعت لحظه ورود ماه به عقرب و لحظه خروج آن است. لطفاً دقت کنید که ساعت‌ها بر حسب ۲۴ ساعته و دقیقه ذکر شده‌اند و تاریخ خروج ممکن است در روز بعد باشد. (منبع: تقویم نجومی منتشرشده)

دورۀ قمر در عقرب زمان ورود قمر به عقرب (تاریخ و ساعت) زمان خروج از عقرب (تاریخ و ساعت)
فروردین ۱۴۰۴ (اواخر اسفند ۱۴۰۳)
(رمضان ۱۴۴۶)		 ۳۰ اسفند ۱۴۰۳ – ساعت ۰۷:۰۰ صبح
(ورود قمر به عقرب)		 ۲ فروردین ۱۴۰۴ – ساعت ۰۵:۳۰ صبح
(خروج قمر از عقرب)
فروردین ۱۴۰۴ (شوال ۱۴۴۶) ۲۷ فروردین ۱۴۰۴ – ساعت ۱۳:۰۰ ظهر ۲۹ فروردین ۱۴۰۴ – ساعت ۱۳:５０ ظهر
اردیبهشت ۱۴۰۴ (ذیقعده ۱۴۴۶) ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۴ – ساعت ۱۶:۴۷ عصر ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۴ – ساعت ۱۷:۳۷ عصر
خرداد ۱۴۰۴ (ذیحجه ۱۴۴۶) ۲۰ خرداد ۱۴۰۴ – ساعت ۰۰:۵۰ بامداد ۲۲ خرداد ۱۴۰۴ – ساعت ۰۰:۱۵ بامداد
تیر ۱۴۰۴ (محرم ۱۴۴۷) ۱۶ تیر ۱۴۰۴ – ساعت ۰۸:05 صبح ۱۸ تیر ۱۴۰۴ – ساعت ۰۸:۵۵ صبح
مرداد ۱۴۰۴ (صفر ۱۴۴۷) ۱۲ مرداد ۱۴۰۴ – ساعت ۱۳:۵۰ ظهر ۱۴ مرداد ۱۴۰۴ – ساعت ۱۴:۱۵ ظهر
شهریور ۱۴۰۴ (ربیع‌الاول ۱۴۴7) ۹ شهریور ۱۴۰۴ – ساعت ۰۰:۵۰ نیمه‌شب ۱۱ شهریور ۱۴۰۴ – ساعت ۰۲:۰۰ بامداد
مهر ۱۴۰۴ (ربیع‌الثانی ۱۴۴۷) ۵ مهر ۱۴۰۴ – ساعت ۰۶:۱۰ صبح ۷ مهر ۱۴۰۴ – ساعت ۰۷:۴۰ صبح
آبان ۱۴۰۴ (جمادی‌الاول ۱۴۴۷) ۲ آبان ۱۴۰۴ – ساعت ۱۳:۲۰ ظهر ۴ آبان ۱۴۰۴ – ساعت ۱۴:۳۰ ظهر
آذر ۱۴۰۴ (جمادی‌الثانی ۱۴۴۷) ۲۹ آبان ۱۴۰۴ – ساعت ۲۰:۵۰ شب ۱ آذر ۱۴۰۴ – ساعت ۲۳:۰۰ شب
آذر ۱۴۰۴ (دومین نوبت)
(رجب ۱۴۴۷)		 ۲۷ آذر ۱۴۰۴ – ساعت ۰۱:۰۰ بامداد ۲۹ آذر ۱۴۰۴ – ساعت ۰۲:۵۵ بامداد
دی ۱۴۰۴ (شعبان ۱۴۴۷) ۲۴ دی ۱۴۰۴ – ساعت ۰۹:۰۰ صبح ۲۶ دی ۱۴۰۴ – ساعت ۱۰:۱۰ صبح
بهمن ۱۴۰۴ (رمضان ۱۴۴۷) ۲۱ بهمن ۱۴۰۴ – ساعت ۱۷:۱۸ عصر ۲۳ بهمن ۱۴۰۴ – ساعت ۱۹:۱۶ عصر
اسفند ۱۴۰۴ (شوال ۱۴۴۷) ۱۸ اسفند ۱۴۰۴ – ساعت ۲۳:۱۴ شب ۲۱ اسفند ۱۴۰۴ – ساعت ۰۱:۰۵ بامداد

توضیح جدول: ستون اول، هر دوره قمر در عقرب را مشخص کرده و نام ماه قمری مرتبط با آن را (در صورت تطابق) ذکر کرده‌ایم. ستون دوم تاریخ و ساعت شروع قمر در عقرب (لحظه ورود ماه به برج عقرب) و ستون سوم زمان پایان آن (خروج ماه از عقرب) را نشان می‌دهد. برای نمونه، اولین مورد که در انتهای اسفند ۱۴۰۳ و ابتدای فروردین ۱۴۰۴ واقع شده، مربوط به اواخر ماه رمضان ۱۴۴۶ قمری است که ماه در بامداد ۳۰ اسفند وارد عقرب شده و تا صبح ۲ فروردین در عقرب بوده است. مورد بعدی در اواخر فروردین ۱۴۰۴ رخ داده که منطبق با شوال ۱۴۴۶ قمری بوده است، و هکذا. توجه کنید برخی ماه‌های شمسی دو نوبت قمر در عقرب داشته‌اند (مثل آذر ۱۴۰۴) که به دلیل اختلاف تقویم قمری و شمسی است.

جدول زمان‌بندی قمر در عقرب برای سال ۱۴۰۵ شمسی

برای سال آینده، یعنی ۱۴۰۵ شمسی نیز پیش‌بینی دوره‌های قمر در عقرب به شرح زیر است. (این زمان‌ها بر اساس تداوم چرخه ماه تنظیم شده و ممکن است با تقویم‌های نجومی که در اواخر سال ۱۴۰۴ منتشر خواهند شد یکی دو روز اختلاف جزئی داشته باشد.) در این جدول نیز تاریخ‌های شروع و پایان قمر در عقرب در سال ۱۴۰۵ را می‌آوریم:

دورۀ قمر در عقرب ۱۴۰۵ ورود به عقرب (تاریخ و ساعت حدودی) خروج از عقرب (تاریخ و ساعت حدودی)
فروردین ۱۴۰۵ (اواسط ماه) حدود ۱۵ فروردین ۱۴۰۵ – ساعت صبح روز (حدود ۶-۷ صبح) ۱۸ فروردین ۱۴۰۵ – حدود صبح روز (۶-۷ صبح)
اردیبهشت ۱۴۰۵ (اوایل ماه) حدود ۱۱ اردیبهشت ۱۴۰۵ – اواخر شب ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۵ – حوالی ظهر روز
خرداد ۱۴۰۵ (اوایل ماه) حدود ۷ خرداد ۱۴۰۵ – عصر روز ۹ خرداد ۱۴۰۵ – نزدیک نیمه‌شب
تیر ۱۴۰۵ (اوایل ماه) حدود ۳ تیر ۱۴۰۵ – صبح زود ۵ تیر ۱۴۰۵ – صبح اواخر شب
تیر ۱۴۰۵ (اواخر ماه) حدود ۳۰ تیر ۱۴۰۵ – حوالی عصر ۱ مرداد ۱۴۰۵ – شبانگاه
مرداد ۱۴۰۵ (اواخر ماه) حدود ۲۶ مرداد ۱۴۰۵ – ظهر ۲۸ مرداد ۱۴۰۵ – عصر
شهریور ۱۴۰۵ (اواخر ماه) حدود ۲۲ شهریور ۱۴۰۵ – بامداد ۲۴ شهریور ۱۴۰۵ – صبح
مهر ۱۴۰۵ (اواسط ماه) حدود ۱۹ مهر ۱۴۰۵ – شب ۲۱ مهر ۱۴۰۵ – بامداد
آبان ۱۴۰۵ (اواسط ماه) حدود ۱۶ آبان ۱۴۰۵ – عصر ۱۸ آبان ۱۴۰۵ – شب
آذر ۱۴۰۵ (اواسط ماه) حدود ۱۳ آذر ۱۴۰۵ – ظهر ۱۵ آذر ۱۴۰۵ – بعدازظهر
دی ۱۴۰۵ (اوایل ماه) حدود ۱۰ دی ۱۴۰۵ – صبح ۱۲ دی ۱۴۰۵ – ظهر
بهمن ۱۴۰۵ (اوایل ماه) حدود ۷ بهمن ۱۴۰۵ – نیمه‌شب ۹ بهمن ۱۴۰۵ – بامداد
اسفند ۱۴۰۵ (اوایل ماه) حدود ۴ اسفند ۱۴۰۵ – عصر ۶ اسفند ۱۴۰۵ – شب

(توجه: جدول ۱۴۰۵ بالا بر اساس محاسبات دوره ۲۷ روزه ماه تنظیم شده و به صورت حدودی است؛ زمان‌های دقیق‌تر با انتشار تقویم نجومی ۱۴۰۵ مشخص خواهد شد.)

همان‌طور که مشاهده می‌کنید، در سال ۱۴۰۵ شمسی حدود ۱۳ دوره قمر در عقرب خواهیم داشت که از فروردین تا اسفند پراکنده‌اند. در ابتدای سال ۱۴۰۵ نسبت به ۱۴۰۴، زمان‌ها اندکی زودتر شده‌اند (چرا که سال قمری کوتاه‌تر است) و رفته‌رفته در انتهای سال ۱۴۰۵ ممکن است چند روزی اختلاف نسبت به سال قبل accumulative ایجاد شود. برای اطمینان، همیشه می‌توانید به تقویم‌های نجومی یا منابع معتبری که نزدیک ایام منتشر می‌شوند مراجعه کنید. اما این جدول یک نمای کلی برای برنامه‌ریزی به شما می‌دهد. پیشنهاد می‌شود همواره روزهای شروع و پایان قمر در عقرب را از تقویم‌های رسمی (مثلاً تقویم موسسه نجوم، یا وب‌سایت‌های معتبر دینی مانند مرکز تقویم دفتر مراجع) چک کنید تا اگر تغییری (مثلاً به خاطر رویت ماه یا اختلاف تقاویم) ایجاد شده بود، مطلع شوید.

پرسش‌های پرتکرار درباره قمر در عقرب (FAQ)

در این بخش به چند سوال رایج کاربران درباره قمر در عقرب پاسخ می‌دهیم. تلاش کرده‌ایم پاسخ‌ها کوتاه، روشن و مبتنی بر مطالب بیان‌شده در بالا باشد.

آیا اگر عقد ازدواج ما در قمر در عقرب خوانده شده، باطل است؟

خیر، باطل نیست. همان‌طور که گفتیم حکم قمر در عقرب کراهتی است نه حرمت. بنابراین عقد نکاحی که در این ایام خوانده شود صحیح و شرعی است و زوجین کاملاً به هم محرم شده‌اند. تنها اشکال آن، مکروه بودن این زمان بوده که ممکن است از جهت معنوی تأثیری منفی (مثل کاهش برکت یا افزایش تنش‌ها) داشته باشد. برای رفع این کراهت، می‌توانید یک صدقه‌ی مناسب بدهید و با دعا و توکل از خداوند خیر و خوشبختی زندگی مشترک‌تان را بخواهید. بسیاری از مراجع تقلید نیز تصریح کرده‌اند که ازدواج در این زمان حرام نیست بلکه بهتر است ترک شود؛ لذا اگر انجام شده جای نگرانی از نظر صحت عقد نیست و تنها بهتر است با اعمال خیر اثر آن را جبران کنید.

آیا قمر در عقرب بر خرید و فروش (مثلاً خرید ماشین یا خانه) هم تاثیر دارد؟

در روایات به صراحت فقط ازدواج و مسافرت ذکر شده است. اما به صورت عمومی هر آغاز کار مهمی می‌تواند مشمول این توصیه باشد. خرید خودرو، خرید خانه، شروع کسب‌وکار و امثال آن چون از دید عرف کارهای پر اهمیتی هستند، در فرهنگ عمومی به احتیاط در این ایام توصیه شده‌اند. البته از لحاظ فقهی الزام خاصی در این موارد نیست و حتی بعضی علما گفته‌اند این‌ها تحت حکم روایات قمر در عقرب قرار نمی‌گیرند. بنابراین شما اگر معامله‌ای در این ایام انجام دهید، شرعاً مشکلی ندارد. تنها اگر می‌خواهید جانب احتیاط را رعایت کنید، می‌توانید معامله را یکی دو روز عقب بیندازید یا اگر امکان ندارد، با صدقه دادن و گفتن بسم‌الله معامله را انجام دهید. بسیاری از مومنین در چنین مواقعی با خواندن آیه‌الکرسی قبل از معامله و سپردن نتیجه به خدا، با خیال راحت کار خود را پیش می‌برند. خلاصه اینکه تاثیر قطعی اثبات‌شده‌ای وجود ندارد، اما جهت اطمینان قلبی می‌توان توصیه‌های دینی (صدقه و دعا) را به‌کار بست.

چه کنیم اگر بدون اینکه بدانیم، کاری را در قمر در عقرب انجام دادیم؟

اگر پس از انجام کاری متوجه شدید که همزمان با قمر در عقرب بوده، اصلاً نگران نباشید. همان لحظه با خداوند راز و نیاز کنید و از او خیر آن کار را طلب نمایید. حتماً صدقه‌ای هرچند اندک کنار بگذارید و نیت کنید که خداوند به برکت این صدقه، اثرات منفی احتمالی را دور کند. در روایات خواندیم که «صدقه بده و هر روزی که خواستی به سفر برو – این یعنی صدقه نحوست زمان‌ها را می‌شوید. پس شما هم صدقه بدهید و دلتان قرص باشد که ان‌شاءالله مشکلی پیش نمی‌آید. همچنین استغفار کنید (از خداوند طلب آمرزش نمایید) و اگر خیلی مضطرب هستید، دو رکعت نماز به نیت دفع بلا بخوانید و خود را به خدا بسپارید. به تجربه دیده شده کسانی که چنین ایمانی دارند، نه تنها آن کار برایشان بد نبوده بلکه به لطف خدا نتایج خوبی هم گرفته‌اند. پس اصل، توکل و توجه است. اجازه ندهید دانستن این تقویم‌ها شما را دچار وسواس کند. اگر توانستید قبلش رعایت می‌کنید، اگر نشد به خدا واگذار می‌کنید.

آیا قمر در عقرب واقعاً واقعیت دارد یا خرافه است؟

پاسخ این سوال را باید از دو جنبه دید: جنبه علمی و جنبه اعتقادی. از لحاظ علمی (نجوم مدرن)، همان‌گونه که بیان شد قمر در عقرب صرفاً یک وضعیت مکانیکی ماه در مدارش است و هیچ شاهد علمی قطعی بر تاثیر آن بر حوادث زمینی (مثلاً بدشانسی آوردن انسان‌ها) وجود ندارد. دانش امروز بسیاری از باورهای قدیمی در مورد نحس یا سعد بودن ایام را خرافه می‌داند. اما از جنبه اعتقادی و تجربی، ما برای این موضوع پشتوانه روایی داریم و معتقدیم ائمه معصومین (ع) به جهت رحمت و لطفی که نسبت به شیعیان داشته‌اند، ما را از قرار دادن کارهای مهم در این زمان نهی کرده‌اند تا دچار مشکلات نشویم. این به معنای تاثیر تکوینی حتمی نیست بلکه می‌تواند اثر وضعی معنوی باشد؛ یعنی ممکن است انجام آن کار در آن زمان خاص، برکت کمتری داشته یا دچار گره شود. این امر قابل اندازه‌گیری علمی نیست اما در چارچوب اعتقادات دینی ما محترم است. از سوی دیگر، روانشناسان می‌گویند اگر کسی شدیداً به این موضوع معتقد باشد، تلقین منفی می‌تواند خودش باعث عدم موفقیت شود. پس چه بسا نه خود قمر در عقرب، بلکه نگرانی بیش از حد ماست که کار را خراب می‌کند. بنابراین بهترین راه میانه‌روی است: نه کاملاً بی‌اعتنا باشیم که توصیه معصوم را نادیده بگیریم، نه طوری گرفتار خرافات شویم که همه زندگی را بر این اساس محدود کنیم. همان طور که در روایت امام صادق (ع) دیدیم، نباید کار را به جایی رساند که هر روز تقویم نجومی را چک کنیم و از ترس، کار خیر را هم ترک کنیم. پس اصل را بر توکل بر خدا و انجام وظایف بگذاریم و در حد معقول این نکات تقویمی را رعایت کنیم.

تحلیل اجتماعی و روانشناختی توجه مردم به قمر در عقرب

جالب است که پدیده‌ای مانند قمر در عقرب که ریشه در فرهنگ دینی دارد، در جامعه امروز ما تا این حد مطرح شده و حتی در فضای مجازی ترند می‌شود. از دیدگاه اجتماعی و روانی، نیاز به احساس کنترل بر آینده یکی از دلایل اصلی توجه مردم به این موضوع است. در دنیای پراضطراب کنونی، هر راهنمای زمانی یا نشانه‌ای که به افراد حس کند می‌توانند موفقیت یا شکست کارهایشان را پیش‌بینی و مدیریت کنند، مورد استقبال قرار می‌گیرد. قمر در عقرب نیز نقشی شبیه به فَال نیک و بد در فرهنگ قدیم را بازی می‌کند؛ یعنی مردم دوست دارند بدانند چه زمان‌هایی برای شروع کار بهتر یا بدتر است تا بر اساس آن برنامه‌ریزی کنند و ریسک ناکامی را کاهش دهند. این امر از منظر روانشناسی باعث ایجاد آرامش خاطر نسبی می‌شود، چون فرد فکر می‌کند تدبیری اندیشیده و از یک خطر پرهیز کرده است. حتی اگر از لحاظ علمی هم تاثیری ثابت نشده باشد، همین که شخص باور دارد کارش را در وقت سعد انجام داده، با امید و انرژی بیشتری آن را دنبال می‌کند و شاید همین امر شانس موفقیت را بالا ببرد.

از سوی دیگر، نباید انکار کرد که سنت‌ها و باورهای قدیمی هنوز در بافت فرهنگی جامعه ما زنده هستند. خیلی از ما این مسائل را از بزرگ‌ترها شنیده‌ایم: مادربزرگ‌هایی که می‌گفتند در قمر در عقرب عروسی نکنید، مسافرت نروید، یا حتی از انجام برخی کارهای جزئی پرهیز می‌کردند. این باورها سینه‌به‌سینه منتقل شده و اکنون با کمک رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی، به سرعت پخش می‌شوند. در سال‌های اخیر مشاهده کرده‌ایم که هر از چندی جدول روزهای قمر در عقرب در کانال‌ها منتشر می‌شود و مردم زیادی آن را ذخیره می‌کنند. این نشان می‌دهد که علاقه به امور غیبی و ماورایی در انسان همچنان قوی است و حتی با وجود پیشرفت علم، خیلی‌ها مایل‌اند چارچوب زندگی‌شان را با توصیه‌های سنتی تنظیم کنند.

البته پیامد افراط در این مسئله می‌تواند کاهش اعتمادبه‌نفس و افزایش وسواس فکری باشد. زمانی که فرد خود را بیش از حد در بند این تقویم‌ها اسیر کند، ممکن است از انجام کارهای ضروری باز بماند یا مدام خود را سرزنش کند که “چرا صبر نکردم؟” یا “نکند آن مشکل به خاطر فلان روز نحس بود”. چنین نگرشی در بلندمدت به سلامت روان آسیب می‌زند. در جامعه نیز اگر این تفکرات فراگیر شود، ممکن است مثلاً بخش اقتصادی دچار رکود در برخی روزها شود (چون کسی معامله نکند) یا ازدواج‌ها به تأخیر بیفتد. خوشبختانه جامعه ما نسبتا متعادل برخورد می‌کند؛ یعنی غالب مردم ضمن اینکه به این تقویم توجه دارند، اما در صورت لزوم کار خود را انجام می‌دهند و صرفاً با یک صدقه و دعا، دلگرم می‌شوند. این نگرش توأم با اعتدال همان چیزی است که آموزه‌های دینی نیز می‌خواهند.

نکته دیگر این‌که رسانه‌ای شدن این موضوع گاهی آن را از چارچوب اصلی خارج می‌کند. مثلا برخی سایت‌های زرد ممکن است قمر در عقرب را بسیار بزرگ‌نمایی کنند و تیترهایی بزنند که “فلان کار را هرگز در این روزها نکنید!” که ایجاد رعب می‌کند. یا برخی سودجویان دعانویس ممکن است از ترس مردم سوءاستفاده کرده و بابت دعای باطل‌السحر در این ایام پول بگیرند. وظیفه اهل علم است که با آگاهی‌بخشی صحیح، جلوی خرافاتی شدن این باور را بگیرند. همان‌طور که مشاهده کردیم، مراجع دینی معتبر تأکید دارند که نباید این مساله باعث ترس یا وسواس شود. در واقع اسلام می‌خواهد ما با یاد خدا و توسل، زندگی‌مان را بیمه کنیم نه با ترس از ستارگان. جمع‌بندی این بخش آن است که توجه مردم به قمر در عقرب ریشه در نیاز روانی به اطمینان و فرهنگ دینی دارد، که اگر به صورت متعادل هدایت شود می‌تواند بی‌ضرر و حتی مفید (از باب صدقه دادن و توجه به خدا) باشد، اما اگر از حد بگذرد تبدیل به خرافه و مانع پیشرفت خواهد شد.

جمع‌بندی نهایی

پدیده قمر در عقرب از نمونه موضوعاتی است که در تقاطع علم نجوم، فرهنگ عامه و آموزه‌های دینی قرار گرفته است. از یک سو، به لحاظ نجومی تعریف روشنی دارد و هر ماه رخ می‌دهد؛ از سوی دیگر، در روایات اسلامی به عنوان زمانی که انجام برخی امور در آن شایسته نیست مطرح شده است. در این مقاله دیدیم که قمر در عقرب به طور خلاصه یعنی دو سه روزی در هر ماه که ماه در بخش عقرب آسمان قرار دارد. این وضعیت فی‌نفسه اثر فیزیکی اثبات‌شده‌ای ندارد اما طبق روایات می‌تواند با نوعی نحسی یا عدم خیر همراه باشد. بر همین اساس علمای دین گفته‌اند که ازدواج کردن، مسافرت رفتن و شروع کارهای مهم در این مدت مکروه است، نه حرام. تأکید شد که مکروه به معنای گناه نیست و تنها یک توصیه‌ی معنوی است برای اینکه کارهای مهم زندگی در زمان مبارک‌تری انجام شوند. بنابراین اگر هم شرایط طوری بود که مجبور به انجام کاری در این ایام شدیم، راه جبران آن باز است: با توکل بر خدا، دادن صدقه و خواندن دعا می‌توانیم به امید خدا از هر پیشامد بدی پیشگیری کنیم.

نگاهی به نظرات جامعه‌شناسان و روانشناسان نشان می‌دهد که پرداختن به موضوعاتی مثل سعد و نحس ایام – از جمله قمر در عقرب – تا جایی که باعث تقویت ایمان و توجه به امور معنوی (مثل صدقه) شود و جلوی عجله‌های بی‌مورد را بگیرد، اثر مثبتی در جامعه دارد؛ اما اگر تبدیل به وسواس فکری و خرافات شود، می‌تواند عامل عقب‌ماندگی و اضطراب شود. خوشبختانه در فرهنگ اهل‌بیت علیهم‌السلام همواره بر اعتدال تأکید شده است. نه افراط و نه تفریط؛ یعنی نه چنان بی‌پروا باشیم که کلاً توصیه معصوم را نادیده بگیریم و نه آنقدر در بند ستارگان که یادمان برود تدبیر امور به دست خداست.

در پایان، یادمان باشد که نحسی و سعدی حقیقی را رفتار و کردار ما می‌سازد. چه بسیار ایامی که نحس نامیده می‌شدند اما با صدقه و دعای خیر ما به ایام مبارک تبدیل شده‌اند، و بالعکس اگر خدا را فراموش کنیم، ایام به ظاهر خوش‌یمن هم برایمان بی‌برکت می‌شود. پس ضمن احترام به توصیه‌های ائمه درباره قمر در عقرب و رعایت آن تا حد امکان، تکیه دل را جای دیگر بگذاریم: بر خدای متعال که گرداننده ماه و خورشید است. اگر به او توکل کنیم، نه از ماه در عقرب هراسی داریم و نه به مشتری و زحل امیدی! زندگی ما سراسر خیر خواهد بود ان‌شاءالله.

ـــ

منابع و مراجع:

(تمامی زمان‌های ذکر‌شده برای تقویم شمسی ۱۴۰۴ و ۱۴۰۵ از منابع نجومی استخراج شده و ساعات بر حسب تهران (UTC+3:30) است. کاربران عزیز می‌توانند برای اطمینان بیشتر، به منابع یاد‌شده مراجعه کنند.)